27 Ιανουαρίου: Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς

Ημέρα Μνήμης για το μεγαλύτερο έγκλημα της σύγχρονης ιστορίας

Το Ολοκαύτωμα ήταν η συστηματική, προγραμματική, και κρατική πολιτική πρακτική διώξεων και εξόντωσης περίπου έξι εκατομμυρίων Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς και τους συνεργάτες του. Η λέξη της Αγγλικής «Holocaust» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «ολοκαύτωμα» και σημαίνει κυριολεκτικά “πλήρως καμμένη προσφορά θυσίας” σε θεό. Οι Ναζί, οι οποίοι ανέλαβαν την εξουσία στη Γερμανία τον Ιανουάριο του 1933, πίστευαν ότι οι Γερμανοί ήταν «φυλετικά ανώτεροι» και ότι οι Εβραίοι, που θεωρούνταν «κατώτεροι,» αποτελούσαν μια εξωτερική απειλή για την επινοημένη γερμανική φυλετική κοινότητα.

Κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, οι γερμανικές αρχές στράφηκαν εναντίον και άλλων «φυλετικά/βιολογικά κατώτερων» πληθυσμιακών ομάδων: Ρομά (Τσιγγάνοι), ατόμων με αναπηρίες και ορισμένων σλαβικών λαών (Πολωνοί, Ρώσοι και άλλοι). Άλλες ομάδες υπέστησαν διώξεις λόγω των πολιτικών φρονημάτων, της ιδεολογίας, και των σεξουαλικών προτιμήσεών τους, όπως κομμουνιστές, σοσιαλιστές, μάρτυρες του Ιεχωβά και ομοφυλόφιλοι.

ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ

Φωτογραφία του Dawid Samoszul  σε κοντινό πλάνο  που πιθανώς τραβήχτηκε στην πόλη Piotrkow Trybunalski, Πολωνία, μεταξύ 1936 και 1938. Ο Dawid θανατώθηκε στο κέντρο εξόντωσης Treblinka στην ηλικία των 9 ετών. US Holocaust Memorial Museum, courtesy of Abe Samelson

Το 1933, ο εβραϊκός πληθυσμός της Ευρώπης αριθμούσε πάνω από εννέα εκατομμύρια. Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων Εβραίων ζούσε σε χώρες που θα βρίσκονταν κάτω από την κατοχή ή την επιρροή της Ναζιστικής Γερμανίας (το Τρίτο Ράιχ) κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι το 1945, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους είχαν πλέον δολοφονήσει τα δύο τρίτα των Εβραίων της Ευρώπης στο πλαίσιο της «Τελικής Λύσης,» της ναζιστικής πολιτικής πρακτικής που αποσκοπούσε στην εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης. Αν και οι Εβραίοι, τους οποίους οι Ναζί θεωρούσαν πρωταρχικό κίνδυνο για τη Γερμανία, έγιναν οι κυρίως στόχοι τους, ανάμεσα στα θύματα του ναζιστικού ρατσισμού συγκαταλέγονταν και 200.000 Ρομά (Τσιγγάνοι). Τουλάχιστον 200.000 άτομα κατεξοχήν γερμανικής καταγωγής με νοητικές και φυσικές αναπηρίες, που ζούσαν σε άσυλα, θανατώθηκαν στο κατ᾽ευφημισμό Πρόγραμμα Ευθανασίας.

Καθώς η ναζιστική τυραννία εξαπλωνόταν στην Ευρώπη, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους καταδίωξαν και δολοφόνησαν εκατομμύρια ανθρώπων. Περίπου δύο με τρία εκατομμύρια Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου δολοφονήθηκαν ή πέθαναν από πείνα, ασθένειες, αμέλεια ή βασανιστήρια. Οι Γερμανοί στράφηκαν κατά των μελών της Πολωνικής διανόησης που δεν είχαν εβραϊκή καταγωγή, και απέλασαν εκατομμύρια Πολωνούς και Σοβιετικούς πολίτες για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία ή στην κατεχόμενη Πολωνία, όπου τα άτομα αυτά εργάστηκαν και έχασαν τη ζωή τους συχνά κάτω από άθλιες συνθήκες. Από τα πρώτα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος, ομοφυλόφιλοι και όσοι κρίθηκαν κοινωνικά ανεπιθύμητοι, διώκονταν. Χιλιάδες πολιτικοί αντιφρονούντες (μεταξύ τους συγκαταλέγονταν Κομμουνιστές, Σοσιαλιστές, και συνδικαλιστές) και άτομα με αντίθετες θρησκευτικές πεποιθήσεις (όπως οι Μάρτυρες του Ιεχωβά) έγιναν επίσης στόχος της ηγεσίας της αστυνομίας. Η πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων πέθαινε από τον εγκλεισμό και τις κακουχίες.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ «ΤΕΛΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ»

Πρώιμη άποψη του στρατοπέδου συγκέντρωσης Νταχάου. Φάλαγγες αιχμαλώτων είναι ορατές πίσω από το συρματόπλεγμα. Νταχάου, Γερμανία, 24 Μαΐου 1933. KZ Gedenkstaette Dachau

Στα πρώτα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος, η Εθνική Σοσιαλιστική κυβέρνηση δημιούργησε στρατόπεδα συγκέντρωσης για τον εγκλεισμό πραγματικών και φαντασιακών πολιτικών και ιδεολογικών αντιπάλων. Όλο και περισσότερο στα χρόνια πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, τα SS και στελέχη της αστυνομίας φυλάκιζαν Εβραίους, Ρομά, και άλλα θύματα του εθνοτικού και φυλετικού μίσους σε αυτά τα στρατόπεδα. Για να γίνει δυνατή η συγκέντρωση και η στενή παρακολούθηση του εβραϊκού πληθυσμού, καθώς και για να διευκολυνθεί αργότερα η απέλαση των Εβραίων, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους δημιούργησαν γκέτο, στρατόπεδα προσωρινής παραμονής και μεταφοράς, και στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για τους Εβραίους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι γερμανικές αρχές ίδρυσαν επίσης πολλά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, τόσο στο λεγόμενο Μείζον Γερμανικό Ράιχ όσο και στην κατεχόμενη επικράτεια, για μη-Εβραίους τους οποίους οι Γερμανοί προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν ως εργατικό δυναμικό.

Αμέσως μετά την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941, τα Einsatzgruppen (κινητές ομάδες εξόντωσης) και, αργότερα, επιστρατευμένα τάγματα αξιωματούχων της Αστυνομίας Τάξης, κινήθηκαν πίσω από τις γερμανικές γραμμές και διεξήγαγαν μαζικές και βίαιες επιθέσεις κατά των Εβραίων, Ρομά, και στελεχών της Σοβιετικής Ένωσης και του Κομμουνιστικού κόμματος. Τα Γερμανικά SS και μονάδες της αστυνομίας, με τη βοήθεια μονάδων της Βέρμαχτ και των Waffen SS, δολοφόνησαν πάνω από ένα εκατομμύριο Εβραίους άνδρες, γυναίκες και παιδιά, καθώς και εκατοντάδες χιλιάδες άλλα άτομα. Από το 1942 μέχρι το 1944, η Ναζιστική Γερμανία απέλασε εκατομμύρια Εβραίους από τη Γερμανία, από τα κατεχόμενα εδάφη, καθώς και από τις χώρες πολλών από τους συμμάχους του Άξονά της σε κέντρα θανάτου, που συχνά αποκαλούνται στρατόπεδα εξόντωσης, όπου και δολοφονήθηκαν σε ειδικές εγκαταστάσεις αεροθαλάμων.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

Γυναίκες, οι οποίες επέζησαν,  συνωστίζονται σε κοιτώνα κρατουμένων λίγο μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου του Άουσβιτς από τις σοβιετικές δυνάμεις. Άουσβιτς, Πολωνία, 1945. National Archives and Records Administration, College Park, MD

Τους τελευταίους μήνες του πολέμου, τάγματα των SS άρχισαν τις μεταγωγές κρατουμένων με τρένο ή με αναγκαστικές πεζοπορίες, που συχνά αποκαλούνται «πορείες θανάτου,» σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η απελευθέρωση μεγάλου αριθμού των κρατουμένων από τις Συμμαχικές Δυνάμεις. Καθώς οι Συμμαχικές Δυνάμεις κέρδιζαν έδαφος με αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά της Γερμανίας, άρχισαν να συναντούν και να απελευθερώνουν τους κρατούμενους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και όσους συναντούσαν καθοδόν σε αναγκαστικές πορείες από το ένα στρατόπεδο στο άλλο. Οι πορείες συνεχίστηκαν μέχρι την 7η Μαΐου του 1945, την ημέρα που οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις παραδόθηκαν άνευ όρων στους Συμμάχους. Για τους δυτικούς Συμμάχους, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμο έληξε επίσημα στην Ευρώπη την επόμενη μέρα, 8 Μαΐου (V-E Day), ενώ οι σοβιετικές δυνάμεις ανακοίνωσαν “Ημέρα της Νίκης” την 9η Μαΐου 1945.

Μετά το Ολοκαύτωμα, πολλοί από τους επιζώντες κατέφυγαν σε στρατόπεδα εκτοπισμένων (DP) που διοικούνται από τις συμμαχικές δυνάμεις. Μεταξύ 1948 και 1951, σχεδόν 700.000 Εβραίοι μετανάστευσαν στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων των 136.000 εκτοπισμένων Εβραίων από την Ευρώπη. Άλλοι εκτοπισθέντες Εβραίοι μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες. Το τελευταίο στρατόπεδο DP έκλεισε το 1957. Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος κατέστρεψαν τις περισσότερες ευρωπαϊκές εβραϊκές κοινότητες και αφάνισαν ολοκληρωτικά εκατοντάδες εβραϊκές κοινότητες στην κατεχόμενη ανατολική Ευρώπη .

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΑΖΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ