Κοινοποιείστε το άρθρο
Η συμμετοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 
Το 1820 ξεσπά επανάσταση στην Ισπανία και το Πιεμόντε της Ιταλίας και το 1821 εξέγερση στη Βλαχία, υπό την καθοδήγηση του Τ. Βλαδιμηρέσκου. Ταυτόχρονα σχεδόν ξεκινά και η απελευθερωτική προσπάθεια ομάδας Ελλήνων, μελών της Φιλικής Εταιρείας, υπό την καθοδήγηση του Αλέξανδρου Υψηλάντη, εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με σκοπό την αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Αυτός, όπως και ο Βλαδιμηρέσκου, υπηρετούσε στο ρωσικό στρατό και έφτασε στο αξίωμα του στρατηγού-υπασπιστή του Αυτοκράτορα.
Ένα από τα συνθήματα της Φιλικής Εταιρείας ήταν η αδιάσπαστη ενότητα της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα ως σήμερα και συνεπώς οι ήρωες που ανέλαβαν το έργο της ανεξαρτησίας ήταν άμεσοι συνεχιστές του έργου του Περικλή και του Θεμιστοκλή. Η «Μεγάλη Ιδέα» υπαγόρευε την ανάγκη ενότητας όλων των Ελλήνων σ’ ένα ενιαίο και ανεξάρτητο κράτος. Στις αρχές του 19ου αιώνα άρχισαν να ιδρύονται παντού ελληνικές μυστικές εταιρείες, σε Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα και Ρωσία.
«Ο όρκος». Πίνακας του Διονύσιου Τσόκου (1849) με θέμα τη μύηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στη Φιλική Εταιρεία
Στις 25 Μαρτίου 1821, την ημέρα του Ευαγγελισμού, αρχίζει η επανάσταση στην Πελοπόννησο. Τους πρώτους μήνες εξοντώνονται χιλιάδες Τούρκοι που ζούσαν στην περιοχή. Οι επιτυχίες θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικές αν εξέλιπαν οι έριδες μεταξύ των Ελλήνων και επιτυγχανόταν πολιτική ενότητα. Εν τω μεταξύ στην Ευρώπη αναπτύσσεται φιλελληνικό κίνημα στήριξης των επαναστατημένων Ελλήνων. Δεν έμεινε έξω από αυτό ούτε η Ρωσία. Ρώσοι εθελοντές έσπευσαν να βοηθήσουν. Είναι γνωστή η κίνηση των τριών αδελφών Μπερεζάνσκι που έφεραν στην Ελλάδα 180 εθελοντές, όπλα και χρήματα.
Ο Υψηλάντης στις προκηρύξεις του παρουσίαζε την υπόθεση έτσι, που να φαίνεται πως ο αρχηγός του ρωσικού στρατού της Βεσσαραβίας Βιτγκενστάιν περιμένει το σύνθημα της επίθεσης κατά της Τουρκίας. Ο Βλαδιμηρέσκου από την πλευρά του καλούσε σε βοήθεια τον Υψηλάντη, ώστε να περάσει ανεμπόδιστος προς τη Βουλγαρία, πιστεύοντας έτσι ότι οι Τούρκοι που θα τον πολεμούσαν, θα εγκατέλειπαν τη Βλαχία (έτσι ο ίδιος πρόδωσε τα σχέδια του Υψηλάντη στους Τούρκους, λόγος για τον οποίο τον σκότωσαν οι Έλληνες επαναστάτες). Η τραγωδία των επαναστατών ήταν εξαρχής στο ότι η συμπαράσταση της Ρωσίας θεωρήθηκε δεδομένη και πάνω σ’ αυτή την αποδοχή εργάστηκαν σημαντικά πρόσωπα της πολιτικής την εποχή εκείνη.
Ιωάννης Καποδίστριας
Σ’ αυτή τη βάση εργάστηκε και ο κόμης Ιωάννης Καποδίστριας, ελληνικής καταγωγής υφυπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, τότε ένας από τους «ηγέτες του κόμματος του πολέμου» στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας της Αγίας Πετρούπολης. Όπως φαίνεται από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, ο Καποδίστριας ήταν αυτός που μύησε και τον Ιωάννη Βαρβάκη στην ιδέα της αφύπνισης, της παιδείας και της εξέγερσης του υπόδουλου Ελληνισμού. Ο Βαρβάκης συμμετείχε στην τρίτη βαθμίδα της Φιλικής Εταιρείας και ποτέ δεν χρησιμοποίησε ψευδώνυμο.
Το 1815 ο Βαρβάκης μετακόμισε στην πόλη Ταγκανρόγκ με πρόσχημα λόγους υγείας. Στην πραγματικότητα μπορούσε να διευθύνει από εκεί καλύτερα τη μεταφορά των όπλων προς την Ελλάδα, γιατί από το Αστραχάν δεν είχε την κατάλληλη πρόσβαση. Ενώ είχε ήδη συνδεθεί με τη Φιλική Εταιρία και την προετοιμασία της Επανάστασης, την επόμενη της κηδείας του Γρηγορίου Ε’, έστειλε στο Πατριαρχείο 100.000 ρούβλια. Μια ισόποση δωρεά θα έκανε μερικούς μήνες αργότερα στους εξεγερμένους Έλληνες. Παράλληλα ναύλωνε το ένα καράβι μετά το άλλο με προορισμό την Ελλάδα, φορτώνοντας οτιδήποτε χρειάζονταν οι συμπατριώτες του, από σιτηρά έως πολεμοφόδια.
Ιωάννης Βαρβάκης
Η ιδέα της υποστήριξης του αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους ήταν πολύ δημοφιλής σε όλα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας. Αρκεί να αναφέρουμε ότι το φθινόπωρο του 1822 η Ιερά Σύνοδος εκδίδει εγκύκλιο για συγκέντρωση υλικής βοήθειας για τους Έλληνες πρόσφυγες και αιχμαλώτους. Στον κύκλο αυτό δίνεται επίσης εντολή για διεξαγωγή ενυπόγραφου εράνου μεταξύ των κληρικών, ως και προσφορά ιερών σκευών από χρυσό και πολύτιμούς λίθους. Ο Ρώσος αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α΄ πρόσφερε ιδιαίτερα μεγάλο ποσό από την προσωπική του περιουσία. Τέτοιες διαθέσεις ευγενών και κυρίως αξιωματικών του στρατού προκαλούν θαυμασμό, αλλά το κακό ήταν πως στην επίσημη πολιτική τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά.
Για την εκστρατεία του Αλέξανδρου Υψηλάντη ο Αλέξανδρος Α΄ πληροφορείται στο Συνέδριο του Λάιμπαχ (Συνέδριο των εκπροσώπων της Ιεράς Συμμαχίας) και αντιμετωπίζει το γεγονός πολύ αρνητικά. Με έντονο ύφος κατακρίνει την «εγκληματική πράξη της Φιλικής Εταιρείας» και αφαιρεί τα αξιώματα και τα παράσημα από Υψηλάντη και Βλαδιμηρέσκου. Η επίσημη Ρωσία, δεσμευμένη διπλωματικά από την Ιερά Συμμαχία, δεν μπορούσε να υποστηρίξει τους επαναστατημένους Έλληνες.
Οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να καταπνίξουν την εξέγερση που εξελίχθηκε σε επανάσταση. Η Ελλάδα θα είχε αποκτήσει την ανεξαρτησία της πολύ νωρίτερα, ήδη από το 1823, αν δεν ενεπλέκετο σε εμφύλιο πόλεμο. Οι ηγέτες του δεν κατάφεραν να μοιράσουν την εξουσία στις απελευθερωμένες περιοχές. Το Φεβρουάριο-Μάρτιο του 1825 στη Μεθώνη φτάνει τουρκο-αιγυπτιακός στόλος τα στρατεύματα του οποίου αρχίζουν να βαδίζουν προς το εσωτερικό της Πελοποννήσου. Σε απάντηση οι επαναστάτες περνούν στη φάση του κλεφτοπολέμου, αλλά μέρος του πληθυσμού, κουρασμένο από τον πόλεμο και τη φτώχεια, ήταν έτοιμο να προσκυνήσει του Οθωμανούς. Η κατάσταση περιπλεκόταν από το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις της Ευρώπης όχι μόνο δεν στήριξαν αλλά και καταδίκασαν την επανάσταση, προτιμώντας να διατηρηθεί στην Ευρώπη η συνήθης ειρήνη και ηρεμία.
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Η εξέγερση του Υψηλάντη απέτυχε τελικά αλλά παρά ταύτα βοήθησε την εξέγερση των Ελλήνων στον ελλαδικό χώρο. Ο Υψηλάντης αναγκάσθηκε να παραδοθεί στην Αυστροουγγαρία, έμεινε μερικά χρόνια στη φυλακή και πέθανε το 1828, μετά την αποφυλάκισή του.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Αλέξανδρος Α΄ συμπεριφερόταν έτσι φοβούμενος το ενδεχόμενο να καταστραφεί όλο το σύστημα διεθνών σχέσεων, που με τη δική του δραστήρια συμμετοχή οικοδομήθηκε στο Συνέδριο της Βιέννης. Ο Ρώσος αυτοκράτορας δεν τόλμησε να χάσει τον τίτλο του ειρηνοποιού και οικοδόμου της Ευρώπης για χάρη της απελευθέρωσης των Βαλκανίων.
Αλέξανδρος Α΄
Περίπου δέκα χρόνια η Ρωσία βρισκόταν σε κατάσταση πολέμου, με ανάλογο κόστος σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Μόνο το 1812 στον τακτικό στρατό και την πολιτοφυλακή είχαν ενταχθεί 1.350.000 άνδρες, από τους οποίους 150.000 σκοτώθηκαν και ακόμα περισσότεροι γύρισαν ανάπηροι. Αρκετές περιοχές, ιδιαίτερα του Σμολένσκ και της Μόσχας καταστράφηκαν. Η γενική υλική ζημιά εκτιμάται στο 1 δισεκατομμύριο ρούβλια. Στη χώρα ξεσπάει πληθωρισμός. Επιπλέον ήταν βέβαιο πως δεν θα έμεναν παρατηρητές Αγγλία και Αυστροουγγαρία για τα γεγονότα στα νότια της Ευρώπης. Στην κατάσταση που δημιουργήθηκε η Ρωσία δεν ήταν διπλωματικά προετοιμασμένη να αντισταθεί στην ενωμένη Ευρώπη και να αναλάβει το ρίσκο ενός νέου πολέμου, διότι αυτό θα έβαζε σε κίνδυνο την ίδια της την ύπαρξη.
Από την άλλη η Ρωσία δεν μπορούσε να κλείνει τα μάτια μπροστά στις χιλιάδες των χριστιανών-θυμάτων απάνθρωπων διωγμών. Είδε τον απαγχονισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη με τα ιερά του άμφια μπροστά στο Πατριαρχείο. Μαζί του προς εκφοβισμό των χριστιανών υπηκόων οι Τούρκοι εκτέλεσαν ογδόντα ακόμη ιεράρχες. Όλη η Ευρώπη συγκλονίστηκε από τη σφαγή της Χίου, όπου οι Τούρκοι έσφαξαν χωρίς διάκριση ενόχους και αθώους και 20.000 άτομα και ακόμα και περισσότερους τους έστειλαν στην αιχμαλωσία.
Στις 18 Ιουλίου 1821 η Ρωσία παρέδωσε τελεσίγραφο στην Υψηλή Πύλη. Κατέκρινε την Ελληνική Επανάσταση, αλλά πρότεινε την παύση των διωγμών προς όλους όσοι δηλώνουν μετάνοια. Οι Τούρκοι απάντησαν αρνητικά και ο υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Κάσλρι δήλωσε ότι «το βρετανικό Υπουργικό Συμβούλιο θα ήθελε να δει την Οθωμανική Πύλη νικήτρια». Εκτός τούτου, το φθινόπωρο, Αγγλία, Γαλλία, Αυστροουγγαρία καταδίκασαν τους Έλληνες με ανακοίνωση, όπου σημειωνόταν ότι κάθε εξέγερση εναντίον του νόμιμου μονάρχη κατακρίνεται και από την υψηλή ηθική της Αγίας Γραφής και από τις αρχές της πολιτικής.
Η Ρωσία διέκοψε τις διπλωματικές της σχέσεις με την Υψηλή Πύλη και ταυτόχρονα πρότεινε την αναδημιουργία του ελληνικού κράτους με την ίδρυση στο έδαφός του τριών αυτόνομων πριγκιπάτων. Όμως και αυτή η πρόταση της Πετρούπολης δεν έτυχε της στήριξης των άλλων κρατών της Ιεράς Συμμαχίας. Το καλοκαίρι του 1825 η Ρωσία άρχισε προετοιμασίες πολέμου κατά της Τουρκίας. Όμως, ο θάνατος του Αλέξανδρου Α΄ εμπόδισε την πραγματοποίησή του. Η Ρωσία μπορούσε να παρηγορηθεί από το γεγονός ότι έκανε το παν για έναν ειρηνικό -και στο πλαίσιο των διεθνών συνθηκών- διακανονισμό για την Ελλάδα και όλα όσα της επέτρεπαν οι δυνάμεις της την εποχή αυτή. Έτσι η προσπάθεια του Αλέξανδρου Α΄ να ενωθεί και να ειρηνεύσει η Ευρώπη ματαιώθηκε.
Το 1826 τα ευρωπαϊκά κράτη επεμβαίνουν ενεργά στην ελληνική επανάσταση. Η αλλαγή της πολιτικής τους συνδεόταν κυρίως με την αλλαγή της πολιτικής της Αγγλίας. Κατά την άποψη του Λονδίνου τώρα η δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους ταίριαζε περισσότερο από τη διατήρηση του ευρωπαϊκού status quo στα συμφέροντα της Βρετανίας. Το 1827 μετά από πρόταση της Ρωσίας, Λονδίνο, Παρίσι και Πετρούπολη υπογράφουν συμφωνία, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα γίνεται αυτόνομο κράτος υπό την κηδεμονία της Υψηλής Πύλης. Με τον όρο αυτό οι τρεις δυνάμεις ήταν έτοιμες να παίξουν μεσολαβητικό ρόλο στο διακανονισμό των ελληνοτουρκικών διαφορών.
Νικόλαος Α΄
Οι Έλληνες συμφώνησαν σε όλα τα σημεία της συμφωνίας, ενώ οι Τούρκοι προσπάθησαν να πνίξουν την επανάσταση πριν επέμβουν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, αλλά δεν τα κατάφεραν. Τον Γενάρη του 1828 καταφτάνει στην Ελλάδα ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος ως τότε διέμενε στη Ρωσία και υπηρετούσε στη διπλωματική του θέση. Στην πορεία του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα (με την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, άνοιξη 1827), ο Καποδίστριας εκλέγεται κυβερνήτης του νεοσύστατου κράτους και τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, ο Νικόλαος Α΄, που δυσανασχετούσε με την αναποφασιστικότητα των συμμάχων, κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μετά την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στην Αδριανούπολη (14 Σεπτεμβρίου 1829) οι Τούρκοι υποχρεώνονται να συμφωνήσουν για τη δημιουργία ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους (Συνθήκη Αδριανούπολης 1829). Κατά τη Συνθήκη της Αδριανούπολης, η Ελλάδα ανακηρύσσεται αυτόνομο μοναρχικό κράτος, φόρου υποτελές στην Τουρκία, αλλά αυτό δεν αποτέλεσε και την τελική λύση. Το Φεβρουάριο του 1830 η Ελλάδα γίνεται ανεξάρτητο κράτος.
Πηγή εδώ
