Κοινοποιείστε το άρθρο
Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Τσούκας: ένα μοναστήρι χτισμένο στα βράχια
Το Βυζαντινό Μοναστήρι Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Τσούκας είναι χτισμένο στην κόψη ενός ιλιγγιώδους βαράθρου στο χωριό Αγία Άννα. Το χωριό Αγία Άννα βρίσκεται στο δήμο Νεστορίου της Καστοριάς. Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα. Στην κορυφή του βαράθρου υπάρχει ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής που χτίστηκε μετέπειτα, ενώ δίπλα στο μοναστήρι δημιουργήθηκε ένας μικρός καταρράκτης. Η όλη τοποθεσία αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς και αξίζει να μελετηθεί τόσο από ιστορικής- θρησκευτικής σημασίας όσο και από αρχαιολογικής.
Η ιστορία του Μοναστηριού
Το Μοναστήρι των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, που βρίσκεται κοντά στο εγκαταλειμμένο χωριό Τσούκα Νεστορίου, ιδρύθηκε κατά το έτος 1254/5. Το Μοναστήρι χτίστηκε από τα αδέρφια Νικηφόρο, Ιωάννη και Ανδρόνικο. Οι αείμνηστοι κτήτορές του επέλεξαν τότε ως Πάτρωνες Αγίους και ακαταμάχητους Προστάτες αυτού, τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, επειδή η εντυπωσιακή και ιδιόμορφη τοποθεσία στην οποία βρίσκεται κτισμένο το μοναστήρι, ανάμεσα σε πελώριους βράχους, δίπλα σε καταρράκτη του Αλιάκμονα, κάτω από απρόσιτη λατρευτική σπηλιά και ολόγυρα σε μια μεγάλη πηγή, θυμίζει καταπληκτικά την ανάλογη τοποθεσία των Κολοσσών (Χωνών) της Μικράς Ασίας, όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ τέλεσε το περιφημότερο απ’ τα θαύματά του, το λεγόμενο «εν Χώναις θαύμα». Η υπόθεση του θαύματος αυτού παρουσιάζεται ακολούθως:
Την εποχή που ο Ιωάννης ο Θεολόγος δίδασκε στη Μικρά Ασία (1ος αιών. μ. Χ.), κατέβηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στην εκεί υπάρχουσα πόλη των Κολοσσών και δημιούργησε – παρουσίασε θαυματουργικώς κάτω από έναν μεγάλο βράχο μία ιαματική πηγή, που τα ύδατά της θεράπευαν πολλούς ασθενείς. Μεταξύ των θεραπευμένων ασθενών ήταν και η κόρη ενός πλούσιου άρχοντα, ο οποίος, θέλοντας να ευχαριστήσει αναλόγως τον υπερκόσμιο ευεργέτη του, τον Ταξιάρχη Μιχαήλ, έκτισε επάνω απ’ τον υπόψη βράχο και την εκεί πηγή έναν περίκεντρο τρουλωτό ναό, αφιερωμένον στο άγιο όνομα αυτού (του Αρχαγγέλου Μιχαήλ). Αργότερα, κατά τον 3ο αιώνα, οι ειδωλολάτρες της περιοχής αποφάσισαν να καταστρέψουν τον εν λόγω ναό και για να το πετύχουν ένωσαν τα ορμητικά νερά δύο ποταμών και τα κατεύθυναν προς το μέρος του. Την ώρα εκείνη όμως παρουσιάστηκε επιτόπου ο Άρχων Μιχαήλ, χτύπησε με το κοντάρι του τον βράχο, άνοιξε σ’ αυτόν ένα μεγάλο σχίσμα κι έχωσε εκεί τα καταστρεπτικά νερά, σώζοντας έτσι το Ναό του και το Αγίασμα αυτού. Από τότε, όλοι οι Χριστιανοί, Ορθόδοξοι και Καθολικοί, εις ανάμνησιν αυτού του θαύματος, κτίζουν τους ναούς των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, κατά κανόνα, σε ανάλογες τοποθεσίες, δηλαδή επάνω σε ευμεγέθεις βράχους, μέσα σε λατρευτικά σπήλαια, δίπλα σε λίμνες και ποτάμια και κοντά σε καλλίρροες πηγές. Για τον ίδιο λόγο ανήγειραν, προφανώς, στη συγκεκριμένη τοποθεσία της Τσούκας, την εξεταζόμενη ιερά μονή των Ταξιαρχών οι βυζαντινοί κτήτορές της.
Το μοναστήρι των Ταξιαρχών Τσούκας Ελαιογραφία του Γιώργου Αλεξίου.
Η Μονή των Ταξιαρχών Τσούκας λειτουργούσε συνεχώς επί 700 χρόνια περίπου. Από το 1254 ως το 1943. Η κτητορική επιγραφή που σήμερα έχει χαθεί αναφέρει δωρεές των Παλαιολόγων αυτοκρατόρων για την τοιχογράφηση της Μονής στα τέλη του 13ου αιώνα. Το μοναστήρι αποτελούσε συνέχεια της αρχικής εγκατάστασης των ασκητών και μοναχών στις σπηλιές των βράχων το οποίο αναπτύχθηκε σε μία στενή επίπεδη λωρίδα του γκρεμού.
Σε μεταγενέστερη εποχή, δημιουργήθηκε δίπλα ένας οικισμός με το όνομα Τσούκα από τον οποίο πήρε και η μονή το όνομά της. Το 1955 μετονομάστηκε σε Αρχάγγελος και σήμερα υπάρχουν μόνο μερικά ερείπια στη θέση του. Η Μονή των Ταξιαρχών Τσούκας διέθετε μεγάλη περιουσία. Ανακαινίστηκε το 1874 και αναδείχθηκε ως σημαντικό πνευματικό κέντρο της περιοχής, ενώ δέχτηκε αρκετές ληστρικές επιδρομές Τουρκαλβανών. Επίσης, αποτελούσε άβατο για τις γυναίκες οι οποίες μπορούσαν να εισέλθουν μέχρι τον ναό της Ζωοδόχου Πηγής που χτίστηκε το 1924 στην κορυφή του βράχου με πρωτοβουλία και κόπο του τότε Ηγούμενο της μονής Γερμανού Γκέρου. Γενικώς, ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής στο μοναστήρι της Τσούκας είναι μια καλό -χτισμένη τρίκλητη βασιλική, όμορφη και επιβλητική εκκλησία του 20ου αιώνα. Δίπλα στον ναό υπάρχει μία πηγή σαν ένας μικρός καταρράχτης.
Από το 1931 το μοναστήρι υπεισέρχεται στην δικαιοδοσία της μονής των Αγίων Αναργύρων, ως μετόχι της. Το 1943 καταστράφηκε από τους Ιταλούς στρατιώτες και ερήμωσε.
Παλαιά φωτογραφία του μοναστηριού.
Ο ιερός ναός Ταξιαρχών και ο καταρράχτης (fos-kastoria.blogspot.com)
Το Μοναστήρι σήμερα
Σήμερα σώζονται το καθολικό των Ταξιαρχών, ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, η θολοσκέπαστη με σχιστόλιθους τράπεζα της μονής και μερικά χαλάσματα. Στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής γίνεται και η λειτουργία ανήμερα της γιορτής. Το 1961 το Μοναστήρι Παμμεγίστων Ταξιαρχών ανακηρύχθηκε βυζαντινό μνημείο, χωρίς όμως να έχουν γίνει κάποιες αναστηλωτικές εργασίες.
Δικτυογραφία
https://fouit.gr/
https://www.maxmag.gr/
