Κοινοποιείστε το άρθρο
Σεπτέμβριος: ήθη, έθιμα και παραδόσεις
Ο Σεπτέμβριος είναι ο ένατος μήνας του χρόνου και ο πρώτος του Φθινοπώρου. Τοπ όνομα του προέρχεται από λατινικό αριθμητικό septem που σημαίνει επτά, γιατί στο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο έβδομος κατά σειρά μήνας. Επίσης ο Σεπτέμβριος είναι και ο πρωτόμηνας του εκκλησιαστικού χρόνου, «Αρχή της Ινδίκτου» και η υμνογραφίας της πρώτης μέρας είναι γεμάτη ευχές και επευφημίες, ενώ σε πολλές περιοχές διασώζεται και η δοξασία ότι την ημέρα αυτή « ο άγγελος απογράφει τις ψυχές που θα πεθάνουν μέσα στον χρόνο» γι’ αυτό λέγεται και ημέρα «του χρονογράφου». Για να ξορκίσουν τον χάροντα, οι νοικοκυραίοι σπάνε ένα ρόδι στην είσοδο του σπιτιού τους. Επίσης την 1η Σεπτεμβρίου οι έγκυες απείχαν από κάθε εργασία για να μη γεννηθεί το παιδί τους με το σημάδι του Αγίου Συμεών του Στυλίτη, που γιορτάζει αυτή την ημέρα Στην αρχαία Αθήνα, συγκεκριμένα στην Ελευσίνα, δεσπόζουσα γιορτή ήταν τα Ελευσίνια, τα περιώνυμα «Ελευσίνια Μυστήρια».
Ο Σεπτέμβριος έχει διάφορες ονομασίες στη λαϊκή μας παράδοση:
Χινόπωρος, επειδή θεωρείται ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου.
Ορτυκολόγος, λόγω του περάσματος των ορτυκιών που αποδημούν νότια.
Τρυγητής ή Τρυγομηνάς, λόγω του τρύγου, που είναι η κύρια αγροτική απασχόληση το μήνα αυτό.
Σποριάρης, επειδή προετοιμάζεται η σπορά των χωραφιών.
Σταυρίτης, από τη μεγάλη εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου.
Στην εικονογραφία των μηνών, που είναι πολύ πλούσια ιδιαιτέρως από τα μεσαιωνικά χρόνια, ο Σεπτέμβριος παριστάνεται συνήθως με βασική απασχόληση του τον τρύγο. Τον βλέπουμε να τρυγάει ο ίδιος ή να βρίσκεται βουτηγμένος σε ένα κοφίνι και να πατάει σταφύλια, ή παρουσιάζεται περιγραφικά με σκηνές τρύγου όπου άνδρες, γυναίκες και απιδιά χαίρονται την εύφορη ώρα.
Για τους αγρότες ξεκινούν οι εργασίες για το όργωμα και τη σπορά, αλλά η κυριότερη ασχολία είναι ο τρύγος. «Σαν ήθελε περάσει του Σταυρού μπορούσε πια ο κάθε νοικοκύρης να τρυγήσει. Όριζαν την ημέρα κι αποβραδίς ξεκινούσαν όλοι μαζί (σπιτικοί και απόξενοι) για τ’ αμπέλια. Πολλά αμπέλια, πολλοί νοικοκύρηδες. Έπαιρναν μαζί τους και όργανα (γκάιντες και νταούλια), κρεμούσαν στα μουλάρια και στ’ άλογα τους κουδούνια και ξεκινούσαν με θόρυβο και φωνές. Νυχτοπερπατούσαν με τη δροσιά και τραγουδούσαν. […] Αργά, σαν τελείωνε ο τρύγος, γυρνούσαν όλοι στην πολιτεία και συνέχιζαν τα τραγούδια τους, κάθε παρέα για το σπίτι τ’ αφεντικού (νοικοκύρη). Εκείνος τους δεχόταν με στρωμένο τραπέζι και τους καλωσόριζε. Οι τρυγητάδες έφερναν μαζί τους, απ’ τ’ αμπέλια, πρασινάδες και κισσό και τσαμπιά μεγαλοστάφυλα με κληματόφυλλα και τα κρεμούσαν στους τοίχους, στις πόρτες και στα παράθυρα. Έκανα και στεφάνια που τα φορούσαν στο κεφάλια και στα κεφάλια των κοριτσιών». (Δημ. Σ. Λουκάτος, Τα φθινοπωρινά, εκδ. Φιλιππότης, σελ. 23)
Εκκλησιαστικές γιορτές:
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΜΑΜΑΝΤΟΣ (2/9): Είναι ένας άγιος βοσκός εικονιζόμενος με το στραβοράβδι στο χέρι. Στο πανηγύρι του τιμάται με προσφορές και θυσίες αρνιών, ακολουθεί κοινό τραπέζι και ευωχία.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (8/9): Η γέννηση αυτή σηματοδοτεί τη λύση της κατάρας της προπατορικής ενοχής.
Η ΥΨΩΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ (14/9): Στις εκκλησίες μοιράζεται την ημέρα αυτή βασιλικός, που πηγάζει από την παράδοση, ότι στο μέρος όπου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό, γι’ αυτό και ο βασιλικός λέγεται και «σταυρολούλουδο». Με το βασιλικό αυτό από την εκκλησία και με αγιασμό της ημέρας ετοιμαζόταν το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά. Μία γιορτή που αποτελούσε χρονικό σταθμό στις τοπικές αγροτικές & ποιμενικές εργασίες και λαμβανόταν σαν αρχή ή το τέρμα για τις σχετικές συμβάσεις.
Παροιμίες:
Αν ίσως βρέξει ο Τρυγητής, χαρά στον τυροκόμο.
Σεπτέμβρη στάρι σπείρε και σε πανηγύρι σύρε.
Σεπτέμβρης πρώτα κρύα, τρέχει, ανοίγει τα σχολεία.
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Τον Τρυγητή τ’ αμπελουργού, πάνε χαλάλι οι κόποι.
Του Μαρτιού και Σετεμπριού ίσια τα μερόνυχτο