Τελειομανία: η κατάρα της εμμονής με την τελειότητα

Τελειομανία, μια εμμονή με την τελειότητα, ένα ατέρμονο κυνήγι του αψεγάδιαστου. Ανέφικτοι στόχοι, αμέτρητες προσδοκίες, βασανιστική αγωνία για την κριτική των άλλων. Προσπαθώντας σιωπηλά να πετύχεις τα πάντα. Κοπιάζοντας να καταφέρεις όσα μοιάζουν αδύνατα. Αναζητώντας το θαυμασμό, την επιβράβευση, την αποδοχή….την αγάπη. Ένα προσωπείο τελειότητας που πίσω του κρύβει ένα φοβισμένο παιδί που παλεύει συνέχεια με το φόβο της αποτυχίας. Αυξημένες προσδοκίες χρωματίζουν αρνητικά οποιαδήποτε προσπάθεια, κρίνοντας την από το αποτέλεσμα. Δημιουργώντας μια ζωή άκαμπτη, σκληρή, γεμάτη πρέπει, που ακόμα και αν το άτομο πετύχει το επιθυμητό ποτέ δεν είναι αρκετό.

Άτομα που κινούνται και προσπαθούν χωρίς να ζουν τίποτα απ’ όσα καταφέρνουν. Χωρίς να χαίρονται, να παίρνουν κουράγιο. Επιθυμούν να αγγίξουν έναν ιδανικό εαυτό. Έναν εαυτό που όλοι θα θαυμάζουν, σαν άμυνα επιβίωσης για όσα έχουν ζήσει. Μια εικόνα ψεύτικη που πίσω της θα κρύψει τις πληγές, τον φόβο, την απόρριψη. Η τελειότητα που αναζητούν αν την κοιτάξουμε πιο καθαρά θα διαπιστώσουμε πως κουβαλάει μια στασιμότητα μέσα της. Όποιος έχει αγγίξει το τέλειο δεν χρειάζεται να εξελιχθεί άλλο ούτε και να προσπαθεί. Εμπεριέχει μια ασφάλεια, ένα καταφύγιο, έναν τερματικό σταθμό που τόσο έχουν ανάγκη. Ανέφικτο όμως. Άπιαστο. Γιατί η τελειομανία είναι ένα μόνιμο κυνήγι για την κατάκτηση μιας κορυφής. Που όταν πια φτάσεις εκεί, διαπιστώνεις πόσες ακόμα ξεπροβάλουν γύρω σου.  Ένας αγώνας δρόμου δίχως σημείο τερματισμού. Μια μόνιμη προσπάθεια που αντί να γεμίζει το κενό το αφήνει συνεχώς στο ίδιο σημείο. Άδειο.

Τελειομανία- οι πρώτες βάσεις

Η εικόνα της ανάμνησης σβήνει, χάνεται με τον καιρό. Όμως τα συναισθήματα της απογοήτευσης και της ντροπής που έχουν βιώσει αυτά τα άτομα από την παιδική τους ηλικία είναι εκεί. Χαραγμένα. Οι ρίζες της τελειομανίας ανιχνεύονται στα πρώτα στάδια της ζωής ενός παιδιού. Τότε που το παιδί νιώθει την απόλυτη ανάγκη να γίνει αποδεκτό όπως είναι. Γονείς όμως που αντιλαμβάνονταν το παιδί αυτό ως προέκταση του εαυτού τους και ως τη μοναδική δίοδο για τα ανεκπλήρωτα όνειρα τους δημιούργησαν σε αυτό μη ρεαλιστικούς στόχος που τις περισσότερες φορές έμοιαζαν ανέφικτοι. Και η μη επίτευξη αυτών οδηγούσε να βιώνουν συμπεριφορές μη αποδοχής, απόρριψης ή ακόμα και τιμωρίας.

Εάν ένα παιδί λαμβάνει επιβράβευση και την αποδοχή των γονιών του μόνο κάθε φορά που πετυχαίνει κάτι που του έχουν θέσει εκείνοι ως στόχο, όπως άριστες επιδόσεις στο σχολείο, τότε του δημιουργείται η πεποίθηση πως οι άλλοι είναι περήφανοι για μένα «εάν πετυχαίνω». Και πως αν καταφέρω κάτι λιγότερο από το άριστα δεν αξίζω. Με το πέρασμα του χρόνου αυτή η πεποίθηση της τελειομανίας θα γίνει άκαμπτη και σκληρή. Κατά συνέπεια, το άτομο μαθαίνει μέσα από τις εμπειρίες που έχει βιώσει πως οι άλλοι είναι περήφανοι για μένα «μόνο εάν είμαι επιτυχημένος». Καταλήγοντας σε έναν αγώνα δρόμου δίχως τέρμα. Σε μία υπέρμετρη προσπάθεια με μοναδικό στόχο τίποτα λιγότερο από την τελειότητα . Όχι για εκείνους αλλά για τους άλλους. Για να δουν τον θαυμασμό που τόσο έχουν ανάγκη στα μάτια τους. Εγκλωβίζοντας τον εαυτό τους σε μια ατέρμονη αναζήτηση ενός ιδεώδους εαυτού.

Τελειομανία- μια αποδοχή υπό όρους

Το επικριτικό περιβάλλον καθώς και η απόρριψη που βίωσαν αυτά τα παιδιά από τα πρώτα τους βήματα μπορεί να παρομοιαστεί με ένα μικρό θάνατο. Ένα θάνατο των ονείρων τους. Όσων εκείνοι ένιωθαν πως μπορούσαν να καταφέρουν. Κάθε παιδί εξαρτάται πλήρως από τους γονείς του. Αυτή η απόρριψη κατά συνέπεια, κάνει το παιδί εξαιρετικά ευάλωτο και μοιάζει οδυνηρό να επεξεργαστεί αυτές τις εσωτερικές πληγές που του χαράχθηκαν. Την πεποίθηση πως αξίζει μόνο όταν και αν πετυχαίνει το τέλειο.

Αυτά τα παιδιά μεγάλωσαν κατά συνέπεια σ’ ένα περιβάλλον αποδοχής «υπό όρους». Έχοντας  βαθιά μέσα τους τη φοβία πως αν δεν είμαι αποδοτικός δε θα αγαπηθώ. Λαμβάνοντας υποσυνείδητα το μήνυμα πως η αξία του ανθρώπου είναι στενά συνδεδεμένη με τους βαθμούς, τις επιτυχίες, τα αριστεία και οτιδήποτε λιγότερο από αυτό δεν αξίζει. Με αυτόν τον τρόπο ένα παιδί που δεν καταφέρνει να φτάσει το τέλειο μαθαίνει να μισεί τον εαυτό του. Γιατί νιώθει πως το ίδιο ευθύνεται που δεν είναι άξιο αγάπης. Όσο και αν προσπαθεί κάτι κάνει λάθος και δεν ικανοποιεί τους άλλους. Και κάπου εκεί αρχίζει και χαράζεται η βαθιά πληγή της αναξιότητας. Δεν μπορεί να αντιληφθεί πως η αποτυχία είναι κομμάτι του εαυτού μας και της ζωής μας. Ένα κομμάτι… μια σελίδα που αξίζει να αγαπήσουμε και να ξαναδιαβάσουμε γιατί έχει πολλά να μας διδάξει.

Κοιτώντας πίσω από την τελειομανία

Άτομα πληγωμένα που δεν πήραν αρκετή αγάπη σαν παιδιά, δεν έμαθαν να αγαπούν τον εαυτό τους. Οι επικριτικές φωνές που τόσο καιρό πλήγωναν ανεπανόρθωτα κάθε τους κίνηση, μεγαλώνοντας εσωτερικεύθηκαν και έγιναν ο τρόπος που αντιμετωπίζουν πλέον οι ίδιοι τον εαυτό τους. Μια φωνή γεμάτη διαταγές, επίκριση, πρέπει και τιμωρία. Αλλά ταυτόχρονα και μια φωνή τρεμάμενη γεμάτη ντροπή, ενοχές και απογοήτευση για την ίδια τους την ύπαρξη. Mία φωνή που συνέχεια ζητάει παραπάνω και ταυτόχρονα κρύβει βαθιά μέσα της την πικρή αίσθηση ότι είμαι λίγος. Εκείνο το τόσο γνώριμο αίσθημα του ανικανοποίητου. Που όσο καλή και αν ήταν η επίδοση τους πάντα θα υπάρχει κάτι λάθος και κάτι παραπάνω από αυτό που ήδη κατάφεραν.

Άτομα που δημιουργούν και πετυχαίνουν καθημερινά πράγματα δίχως να ζουν τίποτα από αυτά. Αδιαφορούν για το ταξίδι της προσπάθειας και επικεντρώνονται στον επόμενο στόχο πριν ακόμα ολοκληρωθεί ο προηγούμενος. Δεν χαίρονται απλά παράγουν ασταμάτητα χωρίς όμως και αυτό να τους ικανοποιεί. Ο φόβος της αποτυχίας τους κυριεύει. Αν κοιτάξουμε καθαρά πίσω από αυτόν θα διαπιστώσουμε πως είναι φόβος της πραγματικής προσπάθειας να αντικρίσουν τον εαυτό τους και τη ζωή κατάματα. Άτομα που παλεύουν να δώσουν τον καλύτερο τους εαυτό, χωρίς ουσιαστικά να δίνουν τίποτα. Αυτή η τραυματική εμπειρία της απόρριψης του παρελθόντος έγινε η μοναδική τους άμυνα για να ανταπεξέλθουν στον έξω κόσμο. Αυτή η τάση τελειομανίας που ανέπτυξαν δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία τεχνική επιβίωσης για να καταφέρουν να προσαρμοστούν στο απαιτητικό περιβάλλον που μεγάλωσαν.

Αυτή η τελειομανία έγινε μια τέλεια βιτρίνα που κρύβει πίσω της έναν ευάλωτο και εύθραυστο εαυτό. Έναν εαυτό καθόλου τέλειο που αναζητά συμβολικούς κηδεμόνες για να του ικανοποιήσουν τη δίψα του για το πολυπόθητο εύγε. Ένα εύγε που θα απαλύνει τόσο παροδικά όσο και επιφανειακά το τότε παιδικό τους τραύμα…Και μετά πάλι από την αρχή…

Τελειομανία- αλλάζοντας βιτρίνα

Πονάει…πονάει να προσπαθείς τόσο πολύ δίχως να παίρνεις καμία ικανοποίηση απ’ ότι  πετυχαίνεις. Να κοπιάζεις για το τέλειο αλλά μέσα σου να μην πιστεύεις πως δεν αξίζεις τίποτα από όσα κατάφερες. Σα να’ ναι αλλουνού. Τα κοιτάς από απόσταση, άλλες φορές δεν τους δίνεις καν σημασία. Νιώθεις πως είναι απλά μια βιτρίνα. Ξένη, ψεύτικη.. Και τόσο λαμπερή ώστε να κρύψει τον πόνο της απόρριψης και της χαμηλής αυτοεκτίμησης που έχεις για σένα. Κουβαλάς έναν εαυτό στον οποίο δεν πίστεψες στιγμή πως μπορεί να τα καταφέρει. Και για να μη γίνει αυτό ορατό στους άλλους τον έβαλες να παλεύει με θηρία. Για να «φαίνεται» πως μπορεί. Χωρίς το είναι σου να συμφωνεί.  Άραγε αναρωτήθηκες ποτέ πως νιώθει; Πονάει.. Όπως πονούσε εκείνο το παιδί που ένιωθε τη ντροπή και την απογοήτευση στα μάτια των γονιών του. Και το συναίσθημα είναι το ίδιο γιατί και τώρα εσύ με τη σειρά σου ως κηδεμόνας του εαυτού σου επαναλαμβάνεις τον ίδιο κύκλο…

Έναν κύκλο μιας συναισθηματικής καταπίεσης και μιας συνεχούς απόρριψης. Ενώ ξέρεις πόσο σε πλήγωσε, συνεχίζεις να πληγώνεις με τον ίδιο τρόπο κάθε μέρα εσένα. Ποια δεν υπάρχει κανένας αυστηρός γονιός ή δάσκαλος. Ο κριτής είναι μέσα σου. Έχεις μάθει στα λόγια του να σωπαίνεις και απλά να εκτελείς. Μην προσπαθήσεις να παλέψεις μαζί του αλλά να κάνεις διάλογο. Να δώσεις φωνή σ’ εκείνο το παιδί μέσα σου που δουλεύει μέρα νύχτα προσπαθώντας το τέλειο. Σίγουρα έχει κάτι να του πει.. Να του απαντήσει. Και σιγά σιγά θα δεις πως αυτή η τελειομανία δεν υπάρχει πουθενά αλλού πέρα από τη σκέψη σου. Δεν είναι κάτι που κατακτιέται. Είναι ένα καταφύγιο αποφυγής της κριτικής, της απόρριψης και της αποδοκιμασίας που θεωρείς πως θα βιώσεις εκεί έξω. Που όμως τελικά πηγάζει από μέσα σου.

Αποδοχή άνευ όρων

Αυτός ο φόβος του λάθους οδηγεί αυτά τα άτομα στο να χάνουν την ευκαιρία να μάθουν και να ωριμάσουν. Τα θέλω τους είναι θαμμένα κάπου πολύ βαθιά ώστε να μην έχουν φωνή. Και αυτή είναι η στιγμή που πρέπει να δουν τον εαυτό τους με άλλη ματιά. Να σταθούν και να κοιτάξουν κατάματα όσα πετυχαίνουν κάθε μέρα. Την πορεία τους. Γιατί είναι δικιά τους και δεν ανήκει σε κανένα. Να κατανοήσουν, να αποδεχτούν, να αγαπήσουν να συγχωρέσουν τις αποτυχίες τους και να δουν τι έχουν αποκομίσει από το ταξίδι της ζωής.

Η αγάπη προς τα μέσα μπορεί να είναι λυτρωτική για την επούλωση αυτών των πληγών. Μια αγάπη άνευ όρων. Που δε σημαίνει πως δεν αναγνωρίζω τα μειονεκτήματα μου αλλά πως δεν περιμένω να δρώ, να σκέφτομαι ή να νιώθω κάπως για να με αποδεχτώ. Με άλλα λόγια, να μη με αποδέχομαι υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις αλλά γι’ αυτό που είμαι. Αναγνωρίζοντας τα λάθη και τις αδυναμίες μου ενώ παράλληλα προσπαθώ να τα διορθώσω. Γιατί το τέλειο απλά δεν υπάρχει, η κορυφή δεν αγγίζεται.. Και αν αγγιχτεί θα αντικρίσεις μια ατέλειωτη σειρά από άλλες τόσες να εκτείνονται μπροστά σου. Μην το δοκιμάσεις δεν είναι αυτός ο δρόμος της ελευθερίας. Βρες το καλύτερο και το τέλειο για σένα αλλά μην ψάχνεις εκεί έξω. Δες αλλού, κάπου βαθιά. Και να θυμάσαι.. η αγάπη, η φροντίδα και η τρυφερότητα είναι το μόνο που χρειαζόμαστε για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι στο ταξίδι της ζωής μας…