Εμίλ Ζολά ο εκπρόσωπος του νατουραλισμού στη γαλλική λογοτεχνία

Εμίλ Ζολά ο εκπρόσωπος του νατουραλισμού στη γαλλική λογοτεχνία

Ο Εμίλ Ζολά γεννήθηκε στις 2 Απριλίου του 1840. Είχε Γάλλο πατέρα και Ελληνίδα μητέρα. Αρχικά σπούδασε στο Εξ-αν-Προβάνς και στη συνέχεια πήγε στο Παρίσι, όπου όμως δεν κατόρθωσε να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Παρέμεινε στην πόλη, όπου αρχικά δούλεψε  στον εκδοτικό οίκο Hachette τον οποίο εγκατέλειψε γρήγορα, για να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία. Άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ τα πρώτα του βιβλία ήταν τα Παραμύθια στη Νινόν και Η εξομολόγηση του Κλαύδιου.

Ο Εμίλ Ζολά υπήρξε ο κυριότερος εκπρόσωπος του νατουραλισμού, ασκώντας τεράστια κοινωνική επιρροή με το έργο και τις παρεμβάσεις του. Είχε ενεργό συμμετοχή στα κοινωνικά και πολιτικά πράγματα της Γαλλίας. Χαρακτηριστικές υπήρξαν οι θέσεις του κατά του Ναπολέοντα και του ιερατείου. Επηρεασμένος από τις θεωρίες του Κλοντ Μπερνάρ σχετικά με την κληρονομικότητα, επιχείρησε να απεικονίσει στα μυθιστορήματά του την επιστημονική παρατήρηση των ανθρωπίνων αντιδράσεων. Μετά τον Μπαλζάκ, ο Ζολά είναι ο μόνος Γάλλος συγγραφέας που εμπνεύστηκε από τα προβλήματα της εποχής του και θέλησε να τα παρουσιάσει μέσα στο έργο του.

Μετά το πρώτο σημαντικό μυθιστόρημά του Τερέζ Ρακέν (1867), από το 1871 έως το 1893 θα συνθέσει τον αφηγηματικό κύκλο με τον τίτλο «Λε Ρουγκόν Μακάρ – Φυσική και κοινωνική ιστορία μιας οικογένειας υπό την Β΄ Αυτοκρατορία», όπου περιλαμβάνονται περισσότερα από τα μισά μυθιστορήματά του, θέλοντας να αναλύσει με διεισδυτική κριτική ματιά τις πτυχές της τότε γαλλικής κοινωνίας, ενώ καταφέρνει αριστοτεχνικά να αποτυπώσει την ηθική διάλυση που επέφερε στη γαλλική κοινωνία η ήττα των ιδανικών της Επανάστασης του 1848.

Σε αυτή τη σειρά συγκαταλέγεται Η ταβέρνα (1877), ένα αριστούργημα, το οποίο εμβαθύνει στο φαινόμενο του αλκοολισμού και της φτώχειας στην εργατική τάξη. Επίσης, η Νανά (1880), που, με τη συμβολική μορφή μιας πόρνης, η οποία διαφθείρει την παριζιάνικη ελίτ, δηλώνεται η κατάπτωση της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον, με το Ζερμινάλ (1885)— το καλύτερο ίσως έργο του —έστρεψε τον προβολέα στις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των ανθρακωρύχων.

Στη συνέχεια, δημιούργησε δύο τριλογίες, Οι τρεις πόλεις και Τα τέσσερα Ευαγγέλια, με τη δεύτερη να μένει ανολοκλήρωτη. Ωστόσο, τα έργα αυτά τον καθιέρωσαν στο ευρύ κοινό. Από το 1885 και εξής, ο Ζολά θα γνωρίσει τη σοσιαλιστική ιδεολογία και θα επιδοθεί σε μία σκληρή κριτική των συντηρητικών κοινωνικών ιδεών. Παράλληλα παρατηρείται μία σταδιακή μεταστροφή στη θεματολογία και το υπόβαθρο των έργων του εκείνης της περιόδου, αφού δεν επιχειρεί πλέον να περιγράψει τα κοινωνικά προβλήματα αλλά να καταπιαστεί με την προοπτική της δημιουργίας της ιδανικής μελλοντικής κοινωνία, σύμφωνα με τα πρότυπα του ουτοπικού σοσιαλισμού.

Τα έργα του, η τριλογία «Οι τρεις πόλεις» [Λούρδη (1894), Ρώμη (1896) και Παρίσι (1898)] και η τετραλογία «Τα Τέσσερα Ευαγγέλια», που έμεινε ανολοκλήρωτη, [Γονιμότητα (1899), Εργασία (1901), Αλήθεια (1903) και Δικαιοσύνη] φανερώνουν τη μεταστροφή του συγγραφέα.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του  έμελλε να συνταράξει συθέμελα τη γαλλική κοινωνία με την ανοιχτή επιστολή του προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η οποία δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο της εφημερίδας L’ Aurore υπό τον τίτλο «Κατηγορώ!» (1898), που αφορούσε στην γνωστή υπόθεση Ντρέιφους.

Υπόθεση Ντρέιφους

Πρόκειται για μία υπόθεση που συγκλόνισε τον κόσμο και ιδιαίτερα τη Γαλλία, στα τέλη του 19ου αιώνα. Κεντρικό πρόσωπο της υπόθεσης ήταν ο εβραϊκής καταγωγής Γάλλος λοχαγός του πυροβολικού Άλφρεντ Ντρέιφους ο οποίος κατηγορήθηκε το 1894 για προδοσία, όταν η Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών της Γαλλίας ανακάλυψε στο καλάθι των αχρήστων του Γερμανού στρατιωτικού ακόλουθου στο Παρίσι ένα ανυπόγραφο απόκομμα μιας επιστολής, η οποία αναφερόταν στην αποστολή μυστικών εγγράφων προς τη Γερμανία και αφορούσαν την άμυνα της χώρας.

Παρά το γεγονός ότι η κατηγορία βασίστηκε σε υποψίες, παρά τις αντιφατικές μαρτυρίες και την έλλειψη στοιχείων, ο Ντρέιφους οδηγήθηκε στο στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και πλήρη απομόνωση στην εξορία και συγκεκριμένα στο Νησί του Διαβόλου. Το όνομά του χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της προδοσίας των Γάλλων Εβραίων.

Όταν η διεύθυνση της Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ανελήφθη από τον ταγματάρχη Ζορζ Πικάρ, αυτός παραδέχτηκε την αθωότητα του Ντρέιφους και κατηγόρησε ως υπεύθυνο της κατασκοπείας τον Ουγγρικής καταγωγής ταγματάρχη Φέρντιναντ Εστερχάζι. Ο τελευταίος είχε γερές πλάτες. Ζήτησε να κριθεί από το Πολεμικό Συμβούλιο επειδή είχε διαβεβαιώσεις για την αθώωσή του. Έτσι κι έγινε. Την ίδια ώρα ο Πικάρ στάλθηκε με δυσμενή μετάθεση στην Τυνησία.

Η αναθεώρηση της δίκης στάθηκε αδύνατη μετά την παραποίηση των αληθινών στοιχείων. Η υπόθεση δίχασε τη χώρα στα δύο. Πνευματικές προσωπικότητες και Γάλλοι διανοούμενοι τάχθηκαν σθεναρά υπέρ του Ντρέιφους, τη στιγμή που οι πολέμιοί του καταφέρθηκαν ακόμη και εναντίον των υποστηρικτών του, κατηγορώντας τους ως εχθρούς του έθνους. Ανάμεσα στους πρώτους ήταν και ο Εμίλ Ζολά…

Ο Εμίλ Ζολά κατηγορεί…

13 Ιανουαρίου 1898 στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας «L’ Aurore» δημοσιεύεται η ανοιχτή επιστολή του Εμίλ Ζολά προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Το περίφημο «κατηγορώ» που έμεινε στην ιστορία ως υπέρτατη πολιτική πράξη υπέρ της δικαιοσύνης.

Ο Ζολά κατηγόρησε το στρατό ότι συγκάλυψε τη λανθασμένη καταδίκη του Ντρέιφους και αθώωσε τον Εστερχάζι με εντολή του Υπουργείου Στρατιωτικών. Το τεύχος τυπώθηκε σε 300.000 αντί των 30.000 αντιτύπων και εξαντλήθηκε.

Το «Κατηγορώ» του Ζολά οδήγησε τη δίκη σε αναψηλάφηση και τον ίδιο στη φυλακή.

Το 1898 κατηγορήθηκε για συκοφαντία και καταδικάστηκε σε έναν χρόνο φυλάκιση. Την ίδια χρονιά προκύπτει ότι ο Ζοζέφ Ανρί, που είχε ανακαλύψει την επιστολή των μυστικών εγγράφων, ήταν στην πραγματικότητα ο συντάκτης της. Λίγο αργότερα παραδέχτηκε την πλαστογράφηση και κατόπιν αυτοκτόνησε. Ο δε Εστερχάζι διέφυγε στο Λονδίνο.

Η υπόθεση οδηγήθηκε στο εφετείο παρά τις αντιδράσεις του Υπουργείου Στρατιωτικών. Ακολούθησαν ταραχές ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους πολέμιους του Ντρέιφους που οδήγησαν στην πτώση της κυβέρνησης.

Την αποκάλυψη ακολούθησαν δραματικά γεγονότα, που κατέληξαν όχι απλώς στη δικαίωση του αθώου αλλά και στη μεταρρύθυμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του χωρισμού εκκλησίας και κράτους.

Πριν όμως δει αυτή την τελευταία εξέλιξη, ο Εμίλ Ζολά βρέθηκε νεκρός, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1902, στο διαμέρισμά του. Επίσημη αιτία θανάτου ήταν η δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα, ωστόσο υπήρξαν ψίθυροι ότι για το θάνατό του, ευθύνονταν πολιτικοί του αντίπαλοι. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν αποδείχτηκε.

Ο Ντρέιφους θα καταφέρει να σβήσει πλήρως τις αμφιβολίες για την αθωότητα του το 1906 μετά από συνεχείς δικαστικές διαμάχες. Η υπόθεση δεν θα ξεχαστεί. Το «Kατηγορώ» του Εμίλ Ζολά, μία ανιδιοτελής πράξη και παράλληλα ένα σπουδαίο κείμενο την κρατάει ζωντανή…

Ο Εμίλ Ζολά πέθανε στις 29 Σεπτεμβρίου 1902, δίχως να προλάβει να δει τα αποτελέσματα των αποκαλύψεών του, που επέφεραν την αθώωση του Ντρέιφους και το διαχωρισμό κράτους εκκλησίας στη Γαλλία.

Πληροφορίες: https://tvxs.gr/